Zdolne dziecko potrzebuje zdolnego rodzica

Oczywiście każdy rodzic jest przekonany o tym, że to właśnie jego dziecko jest zdolne. I… to prawda. Bo ma indywidualne cechy odróżniające je od rówieśników, bo ma dokonania, z których jesteśmy bardzo dumni. Każde jest indywidualną jednostką i unikatową osobowością. Co jeśli widoczne staje się, że wyróżnia się w konkretnej dziedzinie? Zdolne dzieci potrafią dotrwać na kapitale zdobytym w przedszkolu czy podstawówce kilka klas wyżej, jednak niepielęgnowany – wygasa. Nadgorliwość z kolei prowadzi do braku samodzielności. Pozwolić na beztroskie dzieciństwo czy stymulować? Pytanie trudniejsze niż się zdaje.

Zdolne dziecko posiada równocześnie wysoki intelekt lub bardzo rozwinięte umiejętności szczególne, do tego bardzo wysoką motywację oraz kreatywność pozwalająca wykraczać poza ramy i schematy. Sęk w tym, że równoczesny rozwój wszystkich tych cech w połączeniu z funkcjonowaniem w społeczeństwie i emocjami jest rzadki. I to generuje najwięcej trudności we wspomaganiu rozwoju. Płacz, upór, dekoncentracja to frustrujący problem, kiedy widzimy jak wielki talent ma dziecko i ile może osiągnąć.

Zdolne dzieci radzą sobie najlepiej oczywiście w masówkach, bo tam do opanowania nauczyciele mają cały przekrój. Jednak często ich zdolności są tam najbardziej marnowane. Rola stymulatora spoczywa najbardziej na rodzicu. Jak mądrze stymulować?

Najgorsze są łatki i szufladki. Już w nauczaniu początkowym następuje segregacja na uczniów gorszych i lepszych, zdolnych i pozbawionych zdolności. Emocjonalna postawa wobec sytuacji problematycznych nie jest nietypowa wśród dzieci, ale łatka dziecka „problematycznego” może sprawić kłopot na długo. Jeśli 6 letnie dziecko wykonuje bez trudu zadania 8 latka to jest bardziej zdolne w tej dziedzinie, ale inne wykazuje się niebywała zaradnością. Sygnałem są tu też oryginalne zainteresowania i ponadprzeciętny zasób słownictwa.

Silna osobowość dziecka zdolnego,  to wyzwanie wychowawcze, bo niemal cała literatura dotyczy dzieci przeciętnych lub sprawiających szczególne trudności. Zdolne dziecko potrzebuje zdolnego rodzica – osoby silnej, niebywale konsekwentnej i jasno stanowiącej zasady.

W pierwszych latach nauki szkolnej w dziecku  kształtują się jego istotne przekonania na temat własnych możliwości (poczucie własnej wartości, obraz siebie), także odnośnie uczenia się. Jest to fundament przyszłego funkcjonowania, nawet na całe życie. Jakość tych pierwszych edukacyjnych doświadczeń ma kapitalne znaczenie dla jego dalszej kariery szkolnej i życiowej. Wtedy dziecko przekonuje się o tym, że nie jest samo na świecie, że do pełni zadowolenia potrzeba dostosować się do niektórych zasad i funkcjonować w grupie.

1. Mądrze wspieraj – oby dziecko znalazło też wsparcie w mądrym nauczycielu. Zdolne dziecko często szybko dedukuje: jeśli nauczyciel nie sprawdza ćwiczeniówki, to nie będę jej odrabiał, odrobię tę prace domową, którą na pewno ktoś sprawdzi. Dobry pedagog wyłapuje zdolne osoby, które wymagają przypilnowania. Często w takich sytuacjach mamy do czynienia z przeciętnymi ocenami na świadectwie – zdolność nie zastąpi dostosowania się do reguł: jak przyniesienie stroju na w-f, cyrkla czy zeszytu.
2. Patrz realnie, nawet jeśli nowe wyzwanie napawa Cię lękiem, młody człowiek może być wyzwaniem zachwycony. Szybkie tempo, nowoczesne metody i możliwości, nowe osoby na zajęciach – to wyzwanie. Czwarta klasa jest dla zdolnych dzieci czasem szokiem, bo gwałtownie zmienia się schemat. Nagle obliczenie w pamięci szybkiego dodawania nie wystarcza. Zdarza się, że zdolnym dzieciom nie sprawia problemu dany temat, ale proces przyswajania nieznanej im wiedzy. Zdolne dziecko też powinno umieć się uczyć.
3. Ucz samodzielności, kontroluj z dystansu. W ten sposób pozwalasz dziecku stanąć na własnych nogach. Znacie określenie „uczyć w bok” czyli uczenie właśnie tego czego nie ma w szkole? Przerabianie materiału z przyszłych semestrów z dzieckiem w domu sprawi, zajęciach w szkole będzie się nudzić. Zdolne dzieci nie lubią świetlicy – lubią wyzwania, dlatego jeśli uczysz je dodatkowo w domu to znakomicie, ale zrób to z nieco innej strony.
4. Ciesz się. Ono potrzebuje od Ciebie usłyszeć, że sobie poradzi. Daj mu czas wejść w nowy świat. Ogromną zaletą szkół masowych jest to, że zawierają przekrój dzieci o różnych kompetencjach społecznych – łatwiej zdolnemu dziecku dogadać się z kimś starszym – na poziomie intelektualnym, albo z młodszym – na poziomie emocjonalnym. W szerszym gronie znajdzie przyjaciół. W węższym gronie – może być osamotnione.
5. Nie zawsze się udaje. Zdarzą się rozczarowania, a każde okazuje się bolesne. Schematy edukacji też bywają różne. Na przykład edukacja wczesnoszkolna jest nastawiona na dziewczęce zajęcia (stereotypowo patrząc – szlaczki i równe, estetyczne pismo). Najważniejsze, by dziecko znalazło swoją przestrzeń rozwoju.

Niezwykle istotne jest umiejętne kształtowanie świadomej swoich umiejętności osobowości dziecka. Można pracować nad tym bardzo wcześnie. Tak zwany efekt Michała Anioła występuje nie tylko w związkach partnerskich (jak badano go dotychczas), ale też w relacji rodzica z dzieckiem, zwłaszcza z tym zdolnym. Oznacza wydobywanie potencjału, pragnień, marzeń i celów z drugiej osoby. Skąd wiemy jak wzmocnić „Zdolne Ja” dziecka?

Słowa i zachowanie rodzica wobec dzieci mogą mieć duży wpływ na proces „rzeźbienia” przyszłości. Pozytywne słowa mamy w stosunku do dziecka i zachowanie ojca – wspierające pasje i zdolności mogą wpłynąć na całą przyszłość. Najprościej mówiąc, w bliskich relacjach działa zasada „jak mnie postrzegasz taki obraz we mnie wzmacniasz”… Akceptacja, wspieranie i pozytywne postrzeganie, może wpływać na ich dobre życie i pełne wykorzystanie talentów.

Tekst – Magdalena Tatar

Psychologia